พุทธคยา คือคำเรียกกลุ่มพุทธสถานสำคัญในอำเภอคยา รัฐพิหาร ประเทศอินเดีย ซึ่งเป็นพุทธสถานที่มีความสำคัญที่สุด ๑ ใน ๔ แห่ง ของชาวพุทธ เพราะเป็นที่ตั้งของสถานที่ตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

พุทธสังเวชนียสถานที่มีความสำคัญที่สุดของชาวพุทธทั่วโลก ปัจจุบันบริเวณพุทธศาสนสถานอันเป็นที่ตั้งของสถานที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้ามีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า วัดมหาโพธิ อยู่ในความดูแลของคณะกรรมการร่วม พุทธ-ฮินดู

พุทธคยา ปัจจุบันตั้งอยู่ด้านตะวันตกของแม่น้ำเนรัญชรา ไกลจากฝั่งแม่น้ำประมาณ 350 เมตร (นับจากพระแท่นวัชรอาสน์) พุทธคยามีสัญลักษณ์ที่สำคัญคือองค์เจดีย์สี่เหลี่ยมที่สูงใหญ่ โดยสูงถึง 51 เมตร ฐานวัดโดยรอบได้ 121.29 เมตร ล้อมรอบด้วยโบราณวัตถุโบราณสถานสำคัญ เช่น ต้นพระศรีมหาโพธิ์ พระแท่นวัชรอาสน์ ที่ประทับตรัสรู้และอนิมิสสเจดีย์ เป็นต้น

นอกจากพุทธสถานโบราณแล้ว บริเวณโดยรอบพุทธคยา ยังเป็นที่ตั้งของวัดพุทธนานาชาติ รวมทั้งวัดไทยคือ วัดไทยพุทธคยา เป็นต้น

สำหรับชาวพุทธ พุทธคยา นับเป็นหนึ่งในจุดหมายปลายทางที่สำคัญที่สุดของนักแสวงบุญชาวพุทธทั่วโลกที่ต้องการมาสักการะสังเวชนียสถานสำคัญ ๑ ใน ๔ แห่งของพระพุทธศาสนา โดยในปี พ.ศ. 2545 วัดมหาโพธิ (พุทธคยา) สถานที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกประเภทมรดกทางวัฒนธรรม ขององค์การยูเนสโก

พุทธคยาในสมัยพุทธกาล อยู่ในดินแดนที่เรียกกันว่าชมพูทวีป ตั้งอยู่ในหมู่บ้านนิคมชื่อว่าอุรุเวลา ในแคว้นมคธ เมื่อพระพุทธองค์ได้ตรัสรู้แล้ว พระองค์ก็ได้ประทับอยู่ ณ พุทธคยาเพื่อเสวยวิมุตติสุข (ความสุขอันเกิดจากความหลุดพ้น) อยู่ 7 สัปดาห์ ณ โพธิมณฑลแห่งนี้ภายในเวลา 7 สัปดาห์ดังกล่าว ซึ่งรวมถึงเรื่องราวของตปุสสะ และภัลลิกะ 2 พ่อค้า ที่เดินทางผ่านมาเห็นพระพุทธองค์มีพระวรกายผ่องใส จึงเข้ามาถวายข้าวสัตตุผลและสัตตุก้อน แล้วแสดงตนเป็นทวิวาจกอุบาสก ผู้ถึงพระพุทธและพระธรรมเป็นสรณะคู่แรกของโลก และพระพุทธองค์ได้ทรงประทานพระเกศาแก่พ่อค้าทั้งคู่เป็นที่ระลึกในพุทธานุสสติด้วย

ปัจจุบันพุทธคยาได้รับการบูรณะและมีถาวรวัตถุที่สำคัญ ๆ ที่ชาวพุทธนิยมไปสักการะคือ พระมหาโพธิเจดีย์ อนุสรณ์สถานแห่งการตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มีลักษณะเป็นเจดีย์ 4 เหลี่ยม สูง 170 ฟุต วัดโดยรอบฐานได้ 121.29 เมตร ภายในประดิษฐาน พระพุทธเมตตา พระพุทธรูปที่รอดจากการถูกทำลายจากพระเจ้าศศางกา พระพุทธรูปองค์นี้เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยแบบศิลปะปาละ เป็นที่เคารพศรัทธาของชาวพุทธทั่วโลก

พระแท่นวัชรอาสน์ แปลว่าพระแท่นมหาบุรุษใจเพชร สร้างด้วยวัสดุหินทรายเป็นรูปหัวเพชรสี่เหลี่ยม กว้าง 4.10 นิ้ว 7.6 นิ้ว หนา 5 นิ้วครึ่ง ประดิษฐานอยู่ภายใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ เป็นพระแท่นจำลองขึ้นทับพระแท่นเดิม เพื่อเป็นหลักฐานยืนยันว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ ณ จุดนี้

ปัจจุบัน ประชาชนและรัฐบาลประเทศศรีลังกาได้อุทิศสร้างกำแพงแก้วทำด้วยทองคำแท้ ประดิษฐานรอบต้นพระศรีมหาโพธิ์และพระแท่นวัชรอาสน์ และนอกจากนี้ บริเวณพุทธคยาและโดยรอบยังมีสถานที่สำคัญมากมาย เช่น กลุ่มพระเจดีย์เสวยวิมุตติสุข สระมุจลินทร์ บ้านนางสุชาดา ถ้ำดงคสิริ (สถานที่เจ้าชายสิทธัตถะบำเพ็ญทุกกรกิริยา) วัดพุทธนานาชาติ เป็นต้น

แล้วไปกันนะครับ

กุสินารา : มหานครแห่งแคว้นมัลละ เมื่อครั้งพุทธกาลเป็นเมืองปรินิพพานขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า หากมีคำถามว่าเพราะเหตุใด พระพุทธองค์จึงทรงมีพระประสงค์ที่จะเสด็จมาปรินิพพานยังเมืองกุสินารา ทั้งที่จะต้องเดินทางมาในระยะทางที่ไกลมาก ในขณะที่พระชนมายุ ๗๙ พรรษา และยังทรงพระประชวร แต่ยังทรงมีสติสัมปชัญญะมั่นคง ทรงอดกลั้นเวทนานั้นด้วยพลังแห่งขันติธรรม คือ อธิวาสนขันติ

เหตุที่พระองค์เดินทางมายังเมืองนี้ครั้งสุดท้าย ได้มีแสดงโดยย่อ ในอรรถกถา มี ๓ ข้อ คือ:

1. เพื่อแสดงมหาสุทัสสนสูตร กล่าวคือ ชนอันมากเมื่อได้ฟังพระธรรมเทศนาของตถาคตแล้ว จักสำคัญกุศลว่าควรกระทำ
2. เพื่อโปรดปัจฉิมสาวก คือ สุภัททปริพาชก ให้บรรลุมรรคผลนิพพาน
3. เพื่อให้โทณพราหมณ์ระงับการวิวาท และทำหน้าที่แบ่งพระบรมสารีริกธาตุ

ในการเดินทางเพื่อมาสักการะ ณ กุสินารานี้ ปัจจุบัน เราจะสามารถเข้าไปทำการสักการะได้ 3 สถานที่สำคัญ คือ:

• สาลวโนทาน: ในสถานที่แห่งนี้ มีพุทธวิหารปรินิพพานอันมีพระพุทธรูปปางพระปรินิพพานสีทองประดิษฐานอยู่เพื่อเป็นตัวแทนให้เหล่าพุทธศาสนิกชนได้มากราบไหว้ ชวนให้เกิดความรู้สึกว่า เรานั้นได้เข้ามานมัสการพระบรมศพขององค์บรมศาสดาจริงๆ ดังนั้น หลายครั้งที่เราจะเห็นชาวพุทธทั้งชายไทยหรือต่างชาติ ได้ทำการสวดมนต์ทั้งน้ำตาด้วยความอาลัย ด้านหลังมีพระสถูปปรินิพพานขนาดใหญ่ โดยได้สร้างคร่อมแท่นปรินิพพาน พร้อมด้วยต้นสาละ
• มกุฏพันธนเจดีย์: อยู่ห่างจากสาลวโนทยานไม่มากนัก เป็นสถานที่เคลื่อนพระบรมศพขององค์พระบรมศาสดาเพื่อทำการถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระ ปัจจุบันเป็นเจดีย์ก่อด้วยอิฐ ขนาดใหญ่ แต่ยังตงเหลือซากแห่งความเศร้า เพื่อให้เราได้นึกถึงองค์พระศาสดาเป็นครั้งสุดท้าย โดยสถานที่แห่งนี้มีความสำคัญตรงกับวันที่เราเรียกว่า วันอัฐมีบูชา
• โทณพราหมณ์เจดีย์: อยู่ห่างจากสถูปใหญ่ราว ๑ ก.ม. เป็นสถานที่ท่านโทณพราหมณ์ได้ทำการแบ่งพระบรมสาริกธาตุออกเป็น ๘ ส่วน เพื่อให้เจ้าแห่งแคว้นทั้ง ๘ เท่าๆ กัน และนำทะนานบรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่เหลือจากการแบ่งมาสร้างพระตุมพเจดีย์ที่เมืองกุสินารา ปัจจุบันสถานที่อันศักดิ์สิทธิ์นี้ ที่เราเหล่าชาวพุทธได้เดินทางมาสักการะเพื่อสักการะ ระลึกถึงลมหายใจสุดท้ายขององค์พระบรมศาสดาที่พระองค์ได้ให้ธรรมแก่เรา ให้เห็นความเป็นไปของไตรลักษณ์ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา มาสิ่งใดเที่ยงแท้ แม้แต่พระองค์เอง เมื่อถึงวาระเวลาก็ต้องลาจากโลกนี้เช่นกัน

สิ่งที่คงเหลือไว้ให้เราและผู้ที่อยู่หนหลังระลึกถึงได้นั้น คือความกุศลและคุณงามความดีนั้นเอง

#แล้วไปกันนะครับ